Alışveriş bağımlılarını koronavirüs de durduramadı

Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Beyin Hastanesi Uzman Klinik Psikolog Aslı Başabak Bhais, alışveriş merkezlerinin açılmaya başlaması ile birlikte alışveriş bağımlılarına önemli tavsiyelerde bulundu.

Alışveriş beynin haz merkezini uyarıyor

Uzman Klinik Psikolog Aslı Başabak Bhais, sağlıklı alışveriş davranışı ile alışveriş bağımlılığı arasındaki farkların açıklanması gerektiğini söyledi ve sözlerine şöyle devam etti:  “Patolojik alışveriş kişinin gerçekten ihtiyacı olmadığı halde bir şeyler almasıdır. Beynin haz merkezini uyarmaya yönelik yani mutlu olmak için yapılan bir davranıştır. Kişinin maddi şartları uygun olmamasına, gerçekten bir ihtiyacı olmamasına rağmen sadece iyi hissetmek için yaptığı alma davranışına patolojik alışveriş diyoruz. Çoğu zaman bu kişiler alışveriş sonrasında suçluluk, pişmanlık gibi olumsuz duygular hissedebiliyorlar. Bu davranışa bağımlılık diyebilmemiz için kişinin alışveriş yapmaya dair kontrol etmekte zorlandığı bir istek yaşaması, yapamadığında yoksunluk diyebileceğimiz huzursuzluk, sinirlilik, stres gibi duygular yaşaması, dikkatini başka şeye yönlendirmekte zorlanması, alışveriş yapmadan mutlu olamaması gibi durumların oluşması gerekiyor. Ayrıca çevrelerinden eleştiri gelmesine, ilişkilerini ve maddi durumunu etkilemesine rağmen alışverişe devam etmeleri onların alışveriş bağımlısı olduklarını gösteriyor.”

Online alışverişe yöneldiler

Bu tarz bağımlılığı olan kişiler için karantina sürecinin riskli bir dönem olduğuna dikkat çeken Bhais, “Karantina süreci ve yasaklar herkesin hayatını sınırladı. Bu dönemde günlük hayatımızda haz veren birçok kaynaktan mahrum kaldık ya da sınırlı yaşadık. Alışveriş bağımlılığı olan bireylerle birliktebağımlılığı olmayan kişiler de daha ulaşılabilir gördükleri için online alışverişe yöneldi. Patalojik bağımlılığı olan bireyler için karantina süreci riskli bir dönem diyebiliriz. Diğer haz kaynaklarının azalması, boş zamanın artması, online olarak ulaşılabilirliğin kolaylığı sebebiyle bu sorunlu davranışta ciddi artışlar olması beklenir. İhtiyacı olmayan ürünler almak, aynı üründen farklı renk ve modeller almak gibi alışverişler görülebilir. Tabii bunun doğal sonucu olarak maddi durumlar ve yakın ilişkileriyle ilgili bir takım sorunlar yaşanabilir” dedi.

Bağımlılar risklere rağmen AVM’ye gidecektir

Pandemi sürecinde alışveriş merkezlerinden uzak duracak kesimlerin olacağını söyleyen Bhais, “Ancak alışveriş bağımlısı olan kişiler için bu biraz zor olabilir. Kişinin alışveriş yapmaya dair isteğini kontrol etmekte zorlanması AVM’lere yönelmesine sebep olabilir. Özellikle bazı alışveriş bağımlılarının rutininde mağazadan gidip almanın ve ellerinde çok poşet taşımanın verdiği haz daha fazla olabilmektedir. Bu kişiler için durum daha risklidir. Normalleşme süreciyle AVMlere yönelimin risklere rağmen artacağını düşünüyoruz. Daha öncesinde böyle bir sorunu olmayan kişiler için de beynin bu yolla haz aldığını keşfetmesi ve bunu tekrarlaması bu davranışın bağımlılığa dönüşmesi açısından riskli olabilir” dedi. 

‘Dur, düşün, yap’ tekniği uygulanabilir

Uzman Klinik Psikolog Bhais, patalojik alışveriş bağımlılarına öncelikle bu dönem isteklerinin daha fazla olabileceğini ve sonrasında olumsuz duygular yaşayabileceklerini düşünerek kendi rutinlerine göre bir plan oluşturmalarını önerdi ve sözlerine şöyle devam etti: “İlk olarak kredi kartlarını güvendikleri bir yakınına verebilir ve gerçek bir ihtiyaç durumunda kendisine vermesini isteyebilirler. Alışveriş için kendilerine belli kriterler getirebilirler ve o kriterlerin dışındaki alışverişleri erteleyebilirler. Alacakları şeyin gerçek bir ihtiyaç mı hazza ulaşmak için yapılan bir davranış mı olduğunu ayırt etmeleri için almayı düşündükleri ürünler için kendilerine bekleme süresi koyabilirler. Biz buna “dur düşün yap” tekniği diyoruz. Ancak sorun şu ki bu kişiler istekle baş etmekte zorlanacakları için kartları ya da paraları ulaşılabilir bir yerde olduğu sürece alışverişi erteleme zorlaşacaktır. Bu yüzden erteleme yöntemi için bir yakınlarından destek almaları önerilebilir. Genelde bu tarz bağımlılığı olan kişilerin sık gittikleri mağazalar vardır. Oralara hiç uğramamaları önerilebilir. Gidecekleri zaman ise yalnız alışverişe çıkmamak, evden çıkmadan önce kendilerine alışveriş listesi yapmak ve o listenin dışına çıkmamak, yanında sadece o ürünler için yetecek miktarda para bulundurmak önerilebilir. Bağımlılıklarda yeni haz kaynakları bulmak işe yarayan yöntemlerdendir. Alışveriş bağımlılığında kişi alışverişin yerine kendisine haz verecek başka şeyler koymak zorundadır. Bu tarz önlemlere rağmen kişi halen davranışı kontrol etmekte zorlanıyorlarsa profesyonel bir destek alması önerilebilir.”